Biznesowo o prawie i podatkach.

W obrocie prawnym funkcjonuje wiele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których w skład zarządu wchodzi wyłącznie jeden członek. Kwestia sposobu złożenia oświadczenia o rezygnacji przez jedynego członka zarządu nie była bezpośrednio uregulowana w przepisach prawa do dnia 1 marca 2019 roku. Jednocześnie w praktyce pojawił się problem – w jaki sposób skutecznie złożyć rezygnację? 

Kwestia była przedmiotem wielu kontrowersji w doktrynie i orzecznictwie. Istniało wiele sprzecznych poglądów odnośnie sposobu złożenia rezygnacji, potrzeby jej uzasadnienia czy organu spółki właściwego do odebrania rezygnacji. 

Obecnie nie ulega wątpliwości, że rezygnacja stanowi jednostronne oświadczenie woli, dla którego skuteczności nie jest konieczne podanie przyczyn rezygnacji. 

Najbardziej kontrowersyjne pozostawało jednak określenie właściwego adresata tego rodzaju oświadczenia. Jego błędne określenie rzutuje bezpośrednio na skuteczność rezygnacji z pełnienia funkcji. 

Powyższa kwestia wywoływała kontrowersje na tyle poważne, że  Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o jej rozstrzygnięcie przez siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego oraz ustalenie zasady prawnej. Zagadnienie prawne sprowadzało się do odpowiedzi na pytanie, komu powinno zostać złożone oświadczenie przez członka zarządu spółki kapitałowej o jego rezygnacji z pełnienia tej funkcji, w przypadku braku normujących tę kwestię postanowień umownych (statutowych). W uzasadnieniu pytania prawnego zarysowane zostały istniejące rozbieżności i reprezentowane w orzecznictwie.

W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 31 marca 2016 roku, sygn. akt: III CZP 89/15, jednoznacznie stwierdzono, że oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej jest składane spółce reprezentowanej w tym przypadku przez jednego członka zarządu lub prokurenta. 

Aby rezygnacja mogła wywołać skutki prawne musi być złożona spółce. Oświadczenie woli skierowane do osoby prawnej wywrze zatem skutek prawny, gdy zostanie dostarczone pod odpowiedni adres spółki, a osoba będąca członkiem organu osoby prawnej lub pełnomocnik osoby prawnej uzyskają w zwykłym toku czynności możliwość zapoznania się z jego treścią i podjęcia niezbędnych działań związanych z rezygnacją. 

Rezygnacja, a jednoosobowy zarząd spółki

Problem pojawia się jednak w sytuacji, gdy zarząd składa się z jednego członka. W takiej sytuacji dochodziłoby bowiem do złożenia rezygnacji samemu sobie. Co więcej, takie rozwiązanie nie zabezpieczało interesów wierzycieli spółki dochodzących od członków zarządu roszczeń na podstawie art. 299 ksh w razie, gdyby jedyny członek zarządu złożył antydatowane oświadczenie o rezygnacji. Oświadczenie takie może być bowiem złożone w każdym czasie, a wpis zmiany zarządu w Krajowym Rejestrze Sądowym nie ma wpływu na jego skuteczność,  ma on bowiem w tym przypadku charakter deklaratoryjny, a rezygnacja wywołuje skutki prawne już z momentem jej złożenia. 

Zgodnie z art. 299 k.sh. w przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członek zarządu, który pełnił funkcję w czasie powstania zobowiązania – ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Jedną z przesłanek egzoneracyjnych może stanowić okoliczność, że w czasie, gdy doszło do powstania zobowiązania dany członek zarządu nie pełnił już tej funkcji w spółce. 

Ze stanowiska zajętego w uchwale Sądu Najwyższego wynikały także dalsze problemy praktyczne. Nie było jasne, kto zmianę w składzie zarządu winien zgłosić do rejestru ani w jaki sposób zwołać zgromadzenie wspólników w celu powołania nowego członka zarządu, skoro organ uprawniony do zwołania zgromadzenia pozostawał nieobsadzony.

W tej sytuacji ustawodawca zdecydował się unormować jednoznacznie tego rodzaju procedurę w przepisach prawa poprzez nowelizację kodeksu spółek handlowych ustawą z 9 listopada 2018 roku, która w tym zakresie weszła w życie 1 marca 2019.

Celem nowelizacji przepisów kodeksu spółek handlowych było jednoznaczne wskazanie komu i w jaki sposób członkowie zarządu spółki kapitałowej powinni składać oświadczenie o swojej rezygnacji, w przypadku, gdy są jedynymi bądź ostatnimi członkami zarządu.

Procedura i oświadczenie o rezygnacji jedynego członka zarządu

Do art. 202 kodeksu spółek handlowych wprowadzono § 6, z którego treści wynika, że jedyny członek zarządu powinien złożyć swoją rezygnację wszystkim wspólnikom. Tworząc powyższy model ustawodawca inspirował się regulacjami zawartymi w prawie niemieckim.

Równocześnie ze złożeniem rezygnacji ustępujący jedyny członek zarządu powinien dokonać zwołania zgromadzenia wspólników, a w treści zaproszenia za zgromadzenie wspólników powinien zawrzeć oświadczenie o rezygnacji z pełnienia funkcji członka zarządu. 

Ponadto, sprecyzowano kiedy oświadczenie o rezygnacji odnosi skutki prawne. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników.

Wprowadzona regulacja ma charakter normy dyspozytywnej, co w praktyce oznacza, że może zostać zmodyfikowana w treści umowy spółki. 

Oceniając wprowadzone zmiany należy dojść do wniosku, że powyższa regulacja chroni interesy spółki i członka zarządu w sposób równomierny. Należy zauważyć, że z uwagi na konieczność zwołania walnego zgromadzenia wspólników – konieczne staje się wdrożenie dodatkowych procedur, co w konsekwencji chroni wierzycieli spółki przed uchylaniem się członków zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w przypadku, gdy prowadzona wobec spółki egzekucja jest bezskuteczna. 

A może powiadomienie o kolejnych ważnych publikacjach i artykułach? Zapraszam do zapisu na naszą mailową prenumeratę informacyjną – raz w miesiącu przesyłamy zestawienie informacji o aktualnych zmianach w prawie i opublikowanych artykułów z naszego bloga.

Autor:

Anna Cudek, Radca Prawny