Doświadczenie prowadzących działalność gospodarczą w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz prawników świadczących na ich rzecz usługi prawne potwierdza, że pomiędzy wspólnikami niejednokrotnie dochodzi do sporów. Część z nich udaje się rozwiązać polubownie i dalej konstruktywnie współpracować. Zdarzają się jednak konflikty (czy to dotyczące funkcjonowania spółki, czy wręcz o charakterze osobistym), których rozwiązać nie sposób. Co zrobić, jeśli spór udziałowców paraliżuje funkcjonowanie spółki oraz realizację zamierzeń jej wspólników?
Sądowe wyłączenie wspólnika – kiedy można?
Jednym z rozwiązań jest skorzystanie z możliwości sądowego wyłączenia wspólnika ze spółki. Takie przymusowe wyłączenie jednego z udziałowców następuje na mocy orzeczenia sądu. Można wystąpić o jego wydanie, jeśli przemawiają za tym ważne powody dotyczące danego wspólnika. Z praktyki orzeczniczej można wskazać, że za takie przesłanki poczytuje się działanie przez wspólnika na szkodę spółki:
- prowadzenie nieuprawnionej działalności konkurencyjnej,
- nadużywanie praw przysługujących wspólnikowi lub ich zaniedbywanie utrudniające funkcjonowanie spółki,
- konflikt osobisty pomiędzy udziałowcami uniemożliwiający normalne działanie spółki.
Takie okoliczności powinny być trwałe, a nie przejściowe.
O przymusowe wyłączenie wspólnika ze spółki mogą wnosić co do zasady wszyscy pozostali wspólnicy, o ile ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału spółki. Można zatem żądać wyłączenia wspólnika mniejszościowego przez działających łącznie pozostałych udziałowców.
Umowa spółki może jednak przewidywać, że nie jest konieczne łączne działanie wszystkich pozostałych wspólników – wówczas żądać wyłączenia będzie mogła taka liczba wspólników, jaka wynika z umowy spółki – zawsze jednak muszą mieć udziały stanowiące minimum połowę kapitału zakładowego.
Dla przykładu: w spółce, gdzie jest pięciu udziałowców, a każdy dysponuje 20% udziału w kapitale, co do zasady czterech z nich może wystąpić o wyłączenie piątego. Jeśli jednak umowa spółki przewiduje prawo do wystąpienia z takim roszczeniem mniejszej liczbie wspólników, w naszym przykładzie trzech z nich może żądać sądowego wyłączenia piątek wspólnika. Z roszczeniem nie może jednak wystąpić dwóch wspólników, bo razem dysponują udziałem w kapitale zakładowym w wysokości 40%, a minimum to 50%.
Wyłączenie sądowe – etapy i możliwe trudności
Aby uzyskać orzeczenie sądowe powodujące wyłączenie wspólnika większościowi udziałowcy muszą złożyć stosowny pozew. Pozew składa się w sądzie właściwym z uwagi na siedzibę spółki.
Sądowe wyłączenie wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością poprzedza na ogół trudny proces. Po pierwsze: należy wykazać przesłanki przymusowego wyłączenia wspólnika – wspomniane wyżej ważne powody. Po drugie: konieczne jest ustalenie ceny, za jaką udziały mają przejąć pozostali wspólnicy i osoby trzecie. Cena ta musi odpowiadać wartości udziałów w chwili doręczenia pozwu do wspólnika, który ma być wyłączony ze spółki. Wycena udziałów jest na ogół trudna i wymaga udziału biegłego sądowego. Pozwanemu zależy oczywiście na tym, aby – jeśli do wyłączenia dojdzie – cena była ustalona na możliwie
wysokim poziomie, podczas gdy w interesie powodów zamierzających przejąć udziały leży ustalenie ceny jak najniższej. To wywołuje liczne zarzuty stron do opinii biegłego.
Pozwanemu może również zależeć na przedłużaniu postępowania, co jest pochodną faktu, iż w razie orzeczenia przymusowego wyłączenia go z grona wspólników cenę za swoje udziały otrzymuje z odsetkami liczonymi od dnia doręczenia mu pozwu. Im dłużej zatem trwa proces tym większą kwotę uzyska, a odsetki ustawowe są wyższe od tych możliwych do uzyskania na lokatach bankowych, a jednocześnie bezpieczne i nieopodatkowane.
Jeśli sąd orzeknie o wyłączeniu wspólnika, przejmujący jego udziały mają określony w wyroku czas na zapłacenie ceny z odsetkami. Jeśli orzeczona kwota nie zostanie uiszczona we wskazanym terminie, orzeczenie staje się bezskuteczne, grono wspólników nie ulega zmianie, zaś wspólnik bezskutecznie wyłączony może żądać od pozostałych naprawienia szkody. Jeśli cena zostanie uiszczona w terminie, wyrok zastępuje umowę sprzedaży udziałów.
Podsumowanie
Niektórych sporów w spółce nie da się rozwiązać polubownie – zdarzają się takie konflikty, które uniemożliwiają dalszą współpracę wspólników. Mając przesłanki świadczące o działalności wspólnika na szkodę spółki, można wystąpić o wydanie orzeczenia sądu o wyłączeniu go ze spółki z o.o. W takich sprawach można się spodziewać raczej trudnego procesu poprzedzającego samo wyłączenie na mocy wyroku sądu – w takich sprawach warto skorzystać z pomocy doświadczonego w nich prawnika.
A może powiadomienie o kolejnych ważnych publikacjach i artykułach? Zapraszam do zapisu na naszą mailową prenumeratę informacyjną – raz w miesiącu przesyłamy zestawienie opublikowanych artykułów z naszego bloga.